Chodźko Michał Borejko (1808–1879), kapitan 12. p. uł., poeta. Urodził się w Krzywiczach, w pow. zawilejskim, obecnie święciańskim, z ojca Jana i matki Klary z Korsaków. Ukończywszy szkołę średnią w Mińsku, wstąpił na wydział filozoficzny Uniwersytetu Wileńskiego. W czasie studiów należał do filaretów i filomatów. Zamieszany wraz ze swym ojcem Janem, słynnym pisarzem, w proces filomatów, został uniewinniony. Ukończywszy studia, gospodarował na roli. W r. 1830 należał do członków sprzysiężenia wileńskiego, które wywołało powstanie na Litwie. W powstaniu wziął czynny udział i odznaczył się zdobyciem m. Wilejki 13 IV 1831. Uczestniczył w wielu bitwach i potyczkach. Po przyjściu korpusu gen. Giełguda został zweryfikowany w stopniu kapitana 12. p. ul. i odznaczył się pod Worniami, Szwelniami, Poweńdyniem i Nowym Miastem. Z korpusem gen. Rolanda wkroczył do Prus. Za chęć ucieczki przesiedział parę miesięcy w więzieniu w Kłajpedzie, poczem udał się do Francji na emigrację.
Osiadłszy w zakładzie Besançon, podpisał adres do parlamentu angielskiego; należał do miejscowej loży masońskiej franko-polskiej św. Jana. Był zaciętym zwolennikiem polityki Lelewela i ostro zwalczał polityków z obozu ks. Adama Czartoryskiego. Z Besançon, gdzie był członkiem Rady tamtejszego zakładu, udał się do Paryża, gdzie wstąpił 7 V 1832 do Tow. Litewskiego i Ziem Ruskich oraz został przyjęty do międzynarodowej loży masońskiej »Les Trinités Indivisibles« oraz do wenty polskiej karbonarów paryskich. W jego mieszkaniu odbywały się zebrania tej wenty i tam przyjmowano nowych członków; w końcu t. r. wstąpił do związku »Zemsta Ludu« i w r. 1833 uczestniczył, w charakterze naczelnika 3. okręgu gubernii mińskiej, składającego się z powiatów: pińskiego i słuckiego, w wyprawie partyzanckiej płk. Józefa Zaliwskiego. Dotarł na miejsce swego przeznaczenia, ale widząc niemożność wypełnienia swej misji, w końcu maja t. r. wrócił do Galicji wschodniej. Stamtąd został wysłany przez »Zemstę Ludu« przez Kraków, Wrocław w Poznańskie, skąd przez Saksonię wrócił do Paryża w r. 1834. W l. 1834–6 uczestniczył w pracach Tow. Litewskiego i Ziem Ruskich oraz wydał książkę pt. Wyprawa do Polski 1833 r. przez jednego z emisariuszów (Paryż 1835). W roku 1837 wstąpił do Tow. Demokr. Pol. sekcji Panteonu, z której wkrótce wystąpił, skreślony tegoż dnia okólnikiem S. C. T. D. P. W l. 1838/9 był współredaktorem »Polaka«, w l. 1837–48 członkiem Zarządu Paryskiej Sekcji Zjednoczenia Emigracji Polskiej. Związany węzłami przyjaźni z Adamem Mickiewiczem, pomagał mu niezwykle czynnie przy formacji »legionu świętego« we Włoszech, którego był jednym z organizatorów i w którego walkach uczestniczył.
W r. 1841 w Paryżu wydał poemat: Dziesięć obrazów z wyprawy do Polski, Dwa Akty (Paryż 1843). Urażony na Joachima Lelewela o zamieszczenie nieścisłej notatki o swoim ojcu Janie Chodźce i jego roli w procesie filomatów i filaretów, a nie mogąc od tegoż otrzymać sprostowania, ogłosił Nowy dodatek do Polski Odradzającej się przez J. Lelewela (Paryż 1843), Szymon Konarski poema, Śmierć ks. Trynkowskiego (Paryż 1845), Observations sur l’histoire de la Pologne… de J. Lelewel (Paris 1836). Powróciwszy z Włoch, osiadł na stałe w Paryżu, gdzie zaliczał się do odłamu radykalnego naszej emigracji. W tym czasie wydał następujące swoje prace: Siedem listów o legionie polskim we Włoszech (Paryż 1857); Usque ad finem, Żywoty narodowe z ostatnich lat stu, Artur Zawisza i Michał Wołłowicz (Paryż 1862), Żywot Rajmunda Rembielińskiego (Paryż 1862), Legenda o Madeju (Paryż 1876), Zapowiedź poematu nowego, Człowiek wobec Boga i przyrody (1876). Przetłumaczył z ang. na polski Byrona »Mazepę« i »Manfreda«. Umarł w Paryżu 2 V 1879 i pochowany na cmentarzu Montmartre. Pozostawił w rękopisie b. ciekawy pamiętnik, odnoszący się do wyprawy 1833 r.
Arch. Akt Dawn.: Skorowidze uczestników powstania; Stała Komisja Śledcza 1833–63, vol. 15, k. 111; Arch. Państw. w Wilnie: Kancelaria gen. gubernatora wileńskiego, vol. 1429, 1453; Arch. Państw. w Grodnie: Kancelaria gubernatora grodzieńskiego, vol. 34a/k. 349; B. Rapersw., rkp. 5, 168, 198, 200, 337, 578, 751, II; 852, 868, 945, 1028, 1119, 1220, 1249, 1265, 2307, VIII, Paryż; 2349, 2383, 2411, 2420, 2427, 2438, 2552, 2678; Domeyko I., Filareci i Filomaci. List do Pana B., P. 1872; Puzynina, W dworkach i dworach litewskich, Wil. 1931; Wrotnowski Fr., Zbiór Pamiętników powstania Litwy 1831, Lipsk 1875, 195; Pietkiewicz M., La Lithuanie et sa dernière Révolution, Bruxelles 1832; Lewak A., Od związków węglarskich do Młodej Polski; Gadon L., Historia emigracji polskiej; Kucharzewski J., Od białego caratu do czerwonego, W. 1925, III; Piotrowski R., Pamiętniki z pobytu na Syberii, P. 1861, I; Mickiewicz Wł., Żywot Mickiewicza, z. III, IV; Wernicki, Leonard Chodźko; Giller A., Historia Powstania narodu polskiego, III; Korbut, III 262–3, 375; Bieliński K., Rok 1831 w powiecie zawilejskim (święciańskim), Wil. 1930; Mościcki Al., Powstanie 1831 na Litwie. Zbiór Pamiętników, s. 102; Mickiewicz Wł., Legion Mickiewicza. Rok 1848, Kr. 1921, 107, 119, 153, 163; Kraushar A., Miscellanea historyczne. L. XI. Tragedia życia Wincentego Migurskiego, W. 1916, 31–2, 39, 40, 41, 43; Limanowski B., Historia demokracji polskiej, W. 1825, III; Worcell St., s. 25; Enc. Powsz. Ultima Thule, W. 1931, II 471; Uruski; «Bulletin Polonais«, Paris. 1879, nr 9, s. 30; »Kraj«, Pet. 1901, dodatek »Życie i sztuka« nr 26, s. 301.
Władysław Rębalski